Op de persconferentie van 9 april kondigde de Nederlandse overheid aan een app te willen invoeren, om Covid-19 te bestrijden. De beslissing om apps te gebruiken, lijkt verstandig: het virus wordt minder verspreid, waardoor de intelligente lockdown eerder kan worden opgeheven. De eerste ervaringen vanuit onder andere China zijn veelbelovend. De een juicht het gebruik van zo’n app toe, maar de ander is bang dat de privacy wordt aangetast.

Een knap staaltje change management en leiderschap zullen nodig zijn om mensen te overtuigen van nieuw gedrag om uiteindelijk het virus te overwinnen en de economie weer op gang te brengen.

Change Management wordt al jaren toegepast in het bedrijfsleven en onderwezen op business schools. Heifetz, senior lecturer in public leadership aan Harvard, spreekt over het verschil tussen technische veranderingen en adaptieve veranderingen.

Bij technische veranderingen is het probleem en de oplossing duidelijk, met daarbij een autoriteit die beslist. Een voorbeeld is het bestrijden van een bacteriële infectie. Via bloedonderzoek kan worden vastgesteld welke bacterie de ontsteking veroorzaakt, zodat de dokter de juiste antibioticakuur voorschrijft.

Bij een adaptieve verandering is het probleem en de oplossing minder duidelijk. Er zal door continue experimenteer- en leercycli naar een oplossing moeten worden toegewerkt. Bij Covid 19 zijn veel stakeholders betrokken met diverse belangen, de IC-capaciteit, de bevordering van de saamhorigheid van Nederlanders, het beschermen van de zwakkeren in de samenleving, de werkgelegenheid behouden. De lijst is eindeloos en de oplossing is niet eenvoudig. Hoe houden we het virus onder controle zonder de economie te laten instorten? Het moge duidelijk zijn, dat de bestrijding van Covid-19 een adaptieve uitdaging is van grote omvang.

In leiderschap is het van belang om het beleid duidelijk te communiceren, en mensen te motiveren en inspireren het beleid te volgen. Bij het invoeren van de intelligente lockdown zijn deze elementen goed toegepast. Het merendeel van de Nederlanders houdt zich aan de afgesproken regels. Afdwingen via boetes is maar mondjesmaat nodig. Natuurlijk kunnen we achteraf pas vaststellen of de intelligente lockdown een goede oplossing was, maar tot op heden lijkt die te werken. De volgende stap is het gefaseerd herstellen van de economie. De 1,5 meter-samenleving werd genoemd en de invoering van apps, al dan niet verplicht. Minder aandacht is er tot nu toe om de privacy-zorgen die over deze app leven, of het motiveren van Nederlanders om de app te gebruiken. Ging De Jonge er van uit dat de Nederlander dat wel zou begrijpen en met rationele argumenten overtuigd zou kunnen worden?

Het is belangrijk om diepere motivaties te begrijpen als gedragsverandering nodig is. Vaak zit het probleem niet in de verandering zelf, maar in het opgeven van bestaand gedrag. Alle Nederlanders willen Covid-19 bestrijden en de economie weer ten volle laten draaien. Maar is men bereid de offers te brengen? Mensen overtuigen is geen ‘one size fits all’. De een wordt overtuigd met argumenten, de ander wil eerst de resultaten zien, en een derde kijkt vooral naar de beslissingen die mensen in zijn omgeving maken.

Welk adaptief leiderschap is nodig om de gewenste gedragsverandering toch voor elkaar te krijgen?

  • Experts en stakeholders moeten worden samengebracht om tot een gezamenlijke beleid en aanpak te komen. Niet alleen de RIVM kan het beleid bepalen, economische experts, gedragsexperts en velen anderen zullen mede het beleid moeten kunnen maken. Deze groep moet worden empowered door het kabinet en kamer om te experimenteren, te reflecteren en te leren en steeds opnieuw de richting te bepalen. Snelle compromissen zijn noodzakelijk om het grotere doel te dienen.
  • Bij de communicatie zal er veel nadruk moeten liggen op empathie, het begrijpen van de impact op de samenleving, en op het motiveren van mensen door ‘purpose’ en ‘meaning’ te geven aan de maatregelen en niet alleen te overtuigen door de ratio. Mensen moeten geïnspireerd worden om mee te werken aan het uitgestippelde beleid.

Neem als overheid de Nederlander mee in het proces en communiceer hier frequent en open over. Op deze wijze ontstaat een ‘lerende overheid en samenleving’, die gezamenlijk en met overtuiging COVID-19 en alle gevolgen bestrijdt.

Auteur: Ir Margot Schumacher MBA is Adjunct Professor in Leiderschap bij TIAS Business School en senior associate bij het Kets de Vries Instituut

Wil je op de hoogte blijven van de bijeenkomsten en programma’s van de RoundTable 4 Topvrouwen of geïnspireerd worden door vrouwelijk leiderschap, meld je dan aan voor de nieuwsbrief.